Trước đây, cà na là loại cây mọc hoang dọc bờ mương, kênh rạch, trẻ con thích ăn thì thoải mái trèo hái, không ai đem bán. Nhưng ngày nay, cà na lại là đặc sản miền Tây được ưa thích, bày bán khắp nơi từ hàng rong tới khu du lịch ở An Giang, Cần Thơ,…
Cà na cũng được chế biến thành nhiều món để bán ra Bắc, phục vụ nhu cầu của thực khách.
Ở miền Tây hiện nay phổ biến là 2 giống cà na, bao gồm cà na bản địa và cà na Thái.
Cây cà na xưa được trồng để be bờ, giữ đất trong mùa lũ, sau mới thành cây hái trái kiếm thêm thu nhập. Cây cà na chịu hạn tốt, rất ít sâu bệnh, không cần bón nhiều phân, ít tốn chi phí. Người dân có khi ghim cành xuống đất là cây tự lớn.
Cà na bản địa miền Tây là loại cây thân gỗ cao 10-25m, chi chít nhánh, ra hoa trắng vào khoảng tháng 3-4. Cứ mùa nước nổi về cũng là lúc cà na rộ nhất, tức là từ tháng 7 đến tháng 9 âm lịch.
Trái cà na có hình bầu dục, vỏ láng mịn, dài cỡ 3-4cm, khi già chuyển màu xanh đậm, vị chua và chát, khi chín có màu vàng nhạt, vị chua, mùi thơm nhẹ.
Anh Nguyễn Minh Nhân (Châu Đốc, An Giang), chuyên bán cà na tươi và các sản phẩm từ loại quả này cho biết, hiện nay, người dân trồng cà na Thái phổ biến hơn bởi trái to, sản lượng tốt, ít chua chát hơn, sớm thu hoạch và cho trái quanh năm.
Để thu hoạch cà na, người dân dùng nhiều biện pháp như chèo xuồng hái, sử dụng lồng, chèo thang, lấy cây móc giật quả, cây nào to lâu năm thì chèo lên hái.
“Giá cà na Thái dao động theo mùa vụ. Lúc rộ thì 15.000-20.000 đồng/kg, khi hiếm hơn thì 30.000-35.000 đồng/kg. Vài năm trở lại đây, cà na được ưa chuộng.
Ngoài cà na tươi, tôi còn kinh doanh thêm cà na ngâm, cà na ngào đường,… Gần đây, phục vụ nhu cầu của khách hàng, tôi có thêm cà na đập sẵn hoặc khía sẵn, khử chua chát rồi đóng gói, gửi cho khách tự ngâm theo sở thích”, anh Nhân cho hay.
Món cà na đập phải làm thật khéo, không nên đập cà na quá nát để giữ được màu xanh đặc trưng, khi vắt ráo vẫn giữ được hương vị, ăn giòn.
 |
 |
Cũng theo anh Nhân, để khử bớt vị chua, chát của cà na cần nhiều công đoạn. Cà na mua về phải rửa sạch, đập dập, ngâm muối 15-20 phút rồi đem bóp, xả 2-3 lần nước. Khi cắn thử thấy trái không còn chát thì vắt cho ráo nước.
Đối với những người thích ăn chua thì cà na đập dập trộn muối ớt, đường, chút nước mắm là ngon “hết sảy”.
 |
 |
“Đối với cà na ngâm và ngào đường thì sẽ làm mất nhiều thời gian hơn. Chúng tôi chọn cà na trái to, khía xung quanh sau đó ngâm muối loãng 6-8 tiếng, bóp khéo cho trái mềm và bớt chua chát nhưng không vỡ phần thịt.
Giá bán loại này từ 55.000-60.000 đồng/kg”, anh Nhân chia sẻ.
 |
 |
Cà na còn được các doanh nghiệp chế biến thành nhiều đặc sản như mứt cà na, rượu cà na… nâng giá thành lên hàng chục, hàng trăm nghìn đồng, tùy loại.
Tại các tỉnh miền Tây hiện nay có nhiều đặc sản làm từ cà na được công nhận sản phẩm OCOP cấp tỉnh như rượu cà na Hòa Kiều, cà na xí muội Nguyễn Trung, cà na đập dập Thiên Lộc. Khác với cà na ngào đường, cà na xí muội có vị chua chua, mặn mặn, ngọt ngọt, lại dẻo thơm.
Từ loại trái dân dã mọc hoang, cà na được chế biến thành những sản phẩm ngon, hấp dẫn khách du lịch, mang lại kinh tế cho bà con miền Tây.
