Chùa Hang, tên chữ là “Thiên Khổng Thạch Tự” (nghĩa là chùa đá trời xây) nằm dưới vách núi Thới Lới cao 169m so với mực nước biển. Thới Lới là ngọn núi lửa từng phun trào cách đây hàng triệu năm.
Chùa Hang nằm ở vị trí rất đặc biệt, nơi chân núi Thới Lới đổ dồn ra biển. Do đó, để tới chùa, du khách sẽ đi theo con đường vòng qua eo núi, nơi có thể chiêm ngưỡng những cánh đồng tỏi xanh mướt, bãi cát trắng, biển xanh bao la.
Sau đó, du khách tiếp tục đi bộ qua từng bậc thang ven vách núi, hướng thẳng ra biển để xuống sân chùa.
Sách Đại Nam nhất thống chí có viết về chùa Hang: “Phía đông đảo có động, trên động có chùa mấy gian, có giường đá, kỷ đá, hai bên hữu động có giếng nước trong ngọt, xung quanh cây cối tốt tươi, khi có giặc biển thì dân phường ẩn nấp nơi đây”.
Ngày nay, quanh sân chùa vẫn là những cây bàng biển cổ thụ cao lớn, tán rộng, tỏa bóng mát rượi. Trước cửa vào hang có giếng nước được bà con gọi là “giếng trời”.
Những giọt nước từ nhũ đá trước cửa hang nhỏ tí tách xuống, khiến nước giếng mát lạnh. Du khách tới chùa thường hứng nước uống để xua tan mệt mỏi, nắng nóng. Cũng có nhiều người tin rằng, uống nước tại chùa có thể sinh con nên tìm tới.
 |
 |
Theo bia đá tại chùa, chùa Hang có nguồn gốc là ngôi đền của người Chăm Pa thờ các vị thần Bà La Môn. Khi người Việt đến tiếp quản và khai phá đảo Lý Sơn vào thế kỷ XVI, chùa thành nơi tu tiên và sau này thành nơi thờ Phật.
Ngôi chùa gắn với nhiều giai thoại truyền miệng huyền bí. Chùa Hang có chiều sâu 24-25m, rộng 20m, cao 3,2m, diện tích xấp xỉ 500m2.
Phía ngoài cửa, từ xưa, người ta đã đổ đất đá thành một khoảng sân bằng phẳng, cao gần tới trần hang. Ngày nay, để vào hang, du khách sẽ phải đi men xuống khoảng 10 bậc thang.
Phía trong hang, không khí dịu mát hơn hẳn bên ngoài, hương khói nghi ngút.
 |
 |
Trong chùa có ban thờ Phật, quan thánh, thập nhị Diêm vương, các vị tổ họ Trần có công lập chùa Hang và 7 vị tiên hiền làng An Hải. Các bệ thờ được tạo tác từ nhũ đá tự nhiên ở nền hang. Những bệ thờ này là dấu tích của người Chăm Pa để lại.
Bên trong chùa còn có hai lối đi hẹp, dài hun hút với hướng đối ngược, được dân địa phương quan niệm là “đường lên trời và đường xuống địa ngục”.
Phía trước sân chùa có một hồ sen và tượng Phật bà Quan Âm nhìn ra biển. Ngư dân tâm niệm, Phật bà luôn chở che và phù hộ cho những chuyến “hải lộ bình an”.
Vào các dịp lễ Tết, nhân dân địa phương thường đến chùa làm lễ, tụng kinh niệm Phật. Riêng tộc họ Trần trên đảo Lý Sơn làm lễ giỗ tổ long trọng tại chùa Hang vào các ngày 10/3 và ngày 8/4 (âm lịch).
Ngôi chùa mang ý nghĩa tâm linh và nổi tiếng linh thiêng nên du khách và người dân khắp nơi đến đây cầu bình an, sức khỏe, làm ăn phát đạt hay cầu con cái.
Điểm đặc biệt, chùa Hang không có nhà sư nào, được người dân cùng các phật tử trên đảo thay nhau hương khói, chăm sóc. Theo đại diện Phòng Văn hóa và Thông tin Lý Sơn, địa phương đang tiến hành thủ tục thành lập ban quản trị chùa Hang.
Tương tự như tại hang Câu nổi tiếng trên đảo, vách đá chùa Hang cung cấp nhiều thông tin về hoạt động của núi lửa Thới Lới.
Năm 1994, chùa Hang được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng thắng cảnh cấp quốc gia. Đây là một trong những điểm du khách không thể bỏ qua trong hành trình khám phá vẻ đẹp Lý Sơn.
6 tháng đầu năm 2025, đặc khu Lý Sơn đón gần 82.000 lượt khách, tăng 12,3% so với cùng kỳ năm trước.
