Sâu đá (hay còn gọi là sâu nước, rết nước) có hình dáng khá giống các loài sâu và ấu trùng khác nhưng không có lớp lông bên ngoài. Chúng sống dưới những tảng đá ở nơi khe suối, xuất hiện ở 1 số tỉnh Tây Bắc như Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu.
Theo người dân địa phương, những khu vực càng có nhiều tảng đá nằm gần nhau và nước chảy xiết thì càng có nhiều sâu đá.
Tuy nhiên, sâu đá không bơi trong nước mà sống bám chặt vào những tảng đá. Muốn bắt được chúng phải đợi khi nước cạn, khéo léo lật nhẹ từng tảng đá lên rồi dùng vợt lưới để vớt.
Ở một số bãi đá ven suối mùa cạn, người địa phương chỉ cần lật đá là tìm thấy sâu. Song, họ phải căng mắt nhìn vì loại sâu này bám chặt vào đá. Riêng sâu đá non có màu đen, thường khó phát hiện hơn.
“Sâu đá có hàng chục cặp chân và đuôi nhọn hoắt trông rất giống con rết. Hàm răng chúng cũng sắc nhọn nên khi bắt loại sâu này phải cẩn thận, sâu to có thể cắn chảy máu tay”, chị Lương Năm – 1 người dân sống ở Mù Cang Chải (Yên Bái) nói.
Theo chị Năm, khoảng từ tháng Giêng đến tháng 4 âm lịch, khi suối cạn nước, nhất là lúc xuất hiện những cơn mưa đầu mùa hè là thời điểm sâu đá nhiều và đạt chất lượng nhất.
Khi ấy, người địa phương rủ nhau đi dọc các bờ suối, lật từng khe đá để bắt sâu.
Mặc dù có vẻ ngoài kỳ dị nhưng sâu đá lại được xem như đặc sản nổi tiếng của người Thái ở Yên Bái, Lai Châu, là nguyên liệu chế biến món ăn hấp dẫn.
Chị Năm cho biết, người Thái ở Mường So (Phong Thổ, Lai Châu) thường nhồi thịt cá bống băm nhỏ (hoặc để nguyên con) vào bụng sâu đá rồi mới rang giòn.
Còn ở một số vùng khác, bà con thường rang giòn, thêm chút nước măng chua và lá chanh.
Món ăn từ sâu đá cũng được người Hà Nhì, Dao Đỏ ở vài địa phương ưa chuộng và dần được thực khách miền xuôi biết đến nhiều hơn, tò mò muốn trải nghiệm.
“Sâu đá có 2 kiểu, con non màu đen đậm trông như con rết, con già thì màu ngả vàng, có cặp sừng dài sắc nhọn. Cả 2 đều có thể chế biến thành món ăn, hương vị khác nhau.
Sâu đá giờ hiếm hơn nên không phải ai cũng có thể thưởng thức. Thậm chí, món ăn này hiện chỉ xuất hiện trong mâm cơm của người Thái vào các dịp đặc biệt hoặc để dành chiêu đãi khách quý đến chơi”, chị Năm chia sẻ.
Người phụ nữ này cho hay, sâu đá sống dưới suối, thức ăn chính là rong rêu và các con bọ nước nhỏ nên sạch, việc sơ chế cũng không quá khó khăn.
Sâu khi bắt về được ngâm nước muối khoảng 15-20 phút cho sạch nhớt bên ngoài rồi bỏ đầu, ruột, chỉ sử dụng phần thân béo mầm.
Tùy từng nơi, từng nhà mà người ta có cách sơ chế khác nhau, có thể chỉ rửa sạch, giữ nguyên con rồi chế biến.
Để sâu đá khi ăn có vị đậm đà, sau khi làm sạch cần tẩm ướp 1 vài gia vị như mắm, muối, mì chính, mắc khén, ớt tỏi… Chờ khoảng 10 phút cho sâu đá ngấm gia vị thì đem rang cùng mỡ lợn, giúp tăng độ béo ngậy và thơm ngon hơn.
Khi rang cần chú ý giữ lửa nhỏ, đảo đều tay. Đến khi sâu đá chín và thân cong lại là được. Sâu đá có thể rang giòn hoặc nêm thêm nước măng chua rồi rắc lá chanh thái nhỏ đều ngon.
Dù được chế biến thành món ăn ngon nhưng sâu đá cũng là loại thực phẩm dễ gây dị ứng, ngộ độc nếu bảo quản và chế biến không đúng cách. Ngoài ra, những người có cơ địa dễ dị ứng cũng nên cẩn trọng, cân nhắc trước khi thưởng thức món này.
Ảnh: Hoa Ban Food
