Mác noạng là cây mọc tự nhiên trên sườn đồi, trong rừng hay nương rẫy, phân bổ chủ yếu ở các tỉnh vùng núi Tây Bắc, trong đó phổ biến hơn cả là ở Cao Bằng.
Quả của cây này hình bầu dục, đầu nhọn, khi chín có màu vàng nhạt hoặc ngả đỏ, trông giống bông hoa. Bên trong quả có 1-5 hạt, nhỏ cỡ 1-2 đầu ngón tay.
Hạt mác noạng hình tròn, màu đen, vỏ nhẵn, còn bên trong ruột ngả vàng. Khi chín, hạt có vị ngọt bùi, giòn giòn.
Vì loại hạt này ăn được, lại ngon nên bà con địa phương thường thu hái về làm thực phẩm hoặc đem bán.
 |
 |
Chị Nông Thu – chuyên buôn bán đặc sản ở phường Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng cho biết, khoảng tháng 7-8 là mùa quả mác noạng. Khi ấy, người dân thường vào rừng hái quả, đem về tách hạt rồi bán hoặc chế biến thành món ăn.
Theo chị Thu, hạt mác noạng là nguyên liệu làm ra nhiều món ngon. Đơn giản nhất là đem hạt đi luộc, hấp, rang, nướng hoặc nấu canh, hầm xương, còn cầu kỳ hơn có thể nấu chè, sên mứt, làm bánh.
“Nhiều người nhận xét hạt mác noạng chín có độ bở bùi, vị ngọt thơm khá giống hạt dẻ. Tuy nhiên, tùy cảm nhận riêng mà mỗi người có thể thấy loại hạt nào ngon, hợp khẩu vị hơn để lựa chọn theo sở thích”, chị nói.
Người phụ nữ này cũng chia sẻ thêm, mác noạng là hạt của quả mọc dại nên tránh tự ý đi nhặt vì có thể lấy nhầm phải hạt của cây dại có độc tố.
Còn khi mua, bạn cần lựa chọn cẩn thận, chỉ nên lấy những hạt già, còn nguyên vẹn, vỏ đen bóng, không sâu hay nứt gì, vừa đảm bảo an toàn mà khi chế biến cũng thơm và bùi hơn.
 |
 |
Chị Thu cho hay, việc sơ chế hạt mác noạng khá đơn giản, chỉ cần rửa sạch rồi đem luộc 10-15 phút là vỏ hạt tách ra, để lộ phần thịt vàng ươm bên trong.
Vỏ hạt mỏng, dễ bóc, luộc xong có thể ăn ngay. Nhưng theo kinh nghiệm của bà con địa phương, muốn hạt ngon hơn thì nên đem nướng, vùi tro hoặc rang bằng nồi/chảo gang trên bếp củi.
Ngoài các cách chế biến đơn giản giống như hạt dẻ, người dân Cao Bằng cũng thường luộc sơ hạt mác noạng để tách vỏ rồi đem nấu canh, hầm xương, làm tăng vị ngọt thanh, bùi ngậy cho món ăn.
“Trừ lớp vỏ màu đen bên ngoài thì lớp vỏ dày bên trong và phần thịt quả đều ăn được. Lớp vỏ thứ hai thì hơi nhớt nhưng giòn, vị ngọt nhẹ. Còn ruột hạt có độ bở, bùi, dậy mùi thơm đặc biệt”, chị Thu chia sẻ thêm.
 |
 |
Hiện nay, không chỉ được tiêu thụ phổ biến trong địa bàn tỉnh mà hạt mác noạng còn được thực khách miền xuôi ưa chuộng, trở thành thức quà sạch, lành được săn đón mỗi khi vào mùa.
Ở Cao Bằng, hạt mác noạng được bán tại chỗ với giá khoảng 30.000-40.000 đồng/kg. Nhưng khi vận chuyển tới các tỉnh thành lân cận, loại hạt này có giá thành cao hơn vài chục đến cả trăm nghìn đồng.
