Ở An Giang, ngoài trường, trâm, bòn bon (dâu da đất) còn có một loại quả rừng thơm ngon được nhiều người yêu thích. Đó là quả gùi.
Lúc còn non, quả gùi có vỏ màu xanh nhưng khi chín sẽ chuyển sang màu vàng cam đẹp mắt, trông tựa như quả trứng gà (còn gọi là lê ki ma). Chúng mọc thành chùm hoặc từng quả đơn lẻ, kích thước to bằng nắm tay.
Mùa quả gùi thường bắt đầu từ khoảng tháng 4, tháng 5 dương lịch hằng năm. Khi ấy, bà con địa phương lại rủ nhau vào rừng sâu, thu hoạch quả chín đem về ăn hoặc bán cho thương lái.
 |
 |
Chị Mỹ Tiên (ở Tri Tôn, An Giang) cho biết, trước đây cây gùi mọc bạt ngàn trên núi, đến mùa quả chín rụng đầy gốc nhưng bà con thường chỉ gom nhặt ăn cho vui để giải khát lúc đi rừng.
Tuy nhiên, vài năm nay, quả gùi được biết đến nhiều hơn, hút khách thành phố tìm mua và thưởng thức. Bởi vậy, đến mùa quả, bà con lại vào rừng “săn” gùi chín về bán, kiếm thêm thu nhập.
“Cây gùi dạng thân leo, có thể dài 15-20m và thường quấn chặt, bám vào các cây gỗ thân cao khác để sinh trưởng.
Vì thế, muốn thu hái quả gùi, bà con phải giỏi leo trèo và có kinh nghiệm, đu người ra các cành nhánh hoặc dùng móc kéo cành vào gần người rồi hái từng quả, từng chùm một để tránh làm rụng những quả xanh.
Công đoạn này chỉ cần sơ sẩy là có thể ngã từ trên cao xuống, gây mất an toàn”, chị Tiên kể.
Để thu hái quả gùi, người dân phải men theo những con đường mòn, tiến lên đỉnh núi rồi sau đó trèo lên những cành cây cao tới vài chục mét, lấy tay bẻ từng trái hoặc từng chùm. Nguồn: BomBom Vlog
Tại địa phương, quả gùi vào mùa được bán với giá khoảng 40.000-60.000 đồng/kg.
Tuy nhiên, khi vận chuyển tới thành phố hoặc một số khu vực lân cận, loại quả này có giá cao hơn, có lúc lên tới 150.000 đồng/kg (tùy nơi, tùy thời điểm).
Theo chị Tiên, quả gùi còn non, xanh thì không ăn được, nhiều nhựa, vị chát và đắng. Nhưng khi quả chín, ăn có vị chua chua ngọt ngọt.
Vỏ quả mềm, mỏng, bẻ ra thấy phần ruột bên trong gồm các múi nhỏ như múi mít, có hạt và dậy mùi thơm đặc trưng.
Ở một số nơi, người ta còn gọi quả gùi là măng cụt rừng vì phần ruột cũng tựa như măng cụt, vị lại ngọt ngọt, chua chua theo tỉ lệ 50%.
“Quả gùi chín có thể ăn ngay cả vỏ hoặc lột vỏ, tùy sở thích mỗi người. Tuy nhiên, tránh cắn hạt vì hạt gùi rất đắng.
Cầu kỳ hơn, người ta đem quả gùi xay làm sinh tố hoặc dầm đường, tạo thành món giải nhiệt thanh mát, tươi ngon”, chị Tiên cho hay.
 |
 |
Chị Phương Chi (ở TPHCM) từng thưởng thức quả gùi vài lần nhận xét, cảm giác đầu tiên khi ăn là vị chua ngọt khá lạ miệng, nhưng sau một lát sẽ thấy vị chua tan biến, chỉ còn chút vị ngọt đọng lại và mùi thơm đặc trưng.
“Quả gùi trước đây có nhiều nhưng giờ hiếm hơn, mà việc thu hái cũng vất vả. Chưa kể, mỗi năm quả chỉ có 1-2 tháng là hết mùa nên không phải lúc nào cũng có để thưởng thức.
Quả gùi cũng không bảo quản lâu được, mua về chỉ sử dụng trong vài ngày. Tuy nhiên, đến mùa, mình vẫn háo hức tìm mua, nhờ người quen ở quê gửi lên cho vài chục ký, vừa ăn vừa biếu”, chị Chi chia sẻ.
Theo cảm nhận của chị, quả gùi có múi giống mít tố nữ nhưng vị giống măng cụt. Quả nào vỏ càng chín vàng thì tỉ lệ vị ngọt nhiều hơn vị chua.
Ngoài cách phổ biến nhất là dầm đường, chị còn ăn gùi chấm muối tôm, muối ớt.
